Diş yüzeyinde biriken bakteri tabakasıdır. Bu tabaka renksiz veya beyazımsıdır. Plak oluşumu, genellikle diş fırçalanmadığında ortaya çıkar. Şekerli ve nişastalı gıdalar bakterileri besler. Bakteriler asit üretir. Asitler diş minesine zarar verir. Bu durum çürük ve diş eti hastalığına yol açabilir. Düzenli fırçalama plak oluşumunu önler. Diş ipi de plak temizliğinde etkilidir.

Plak Oluşumu Nedenleri Nelerdir?

Dişlerin düzenli olarak fırçalanmaması ve diş ipi kullanılmaması, ağızda biriken gıda artıklarının uzaklaştırılamamasına neden olur. Bu artıklar, bakterilerin çoğalması için uygun ortam sağlar ve zamanla plak oluşur. Tatlılar, kekler, gazlı içecekler ve cips gibi karbonhidrat yönünden zengin yiyecekler ağızda bakterilerle birleştiğinde asit üretimine yol açar. Bu asitler, diş minesine zarar verirken aynı zamanda plak oluşumu yaşanmasını hızlandırır. Tükürük, diş yüzeylerini temizlemeye ve plak oluşumunu engellemeye yardımcı olur. Ancak ağız kuruluğu yaşayan kişilerde tükürük yeterli seviyede üretilmediği için, plak oluşumu daha kolay ve hızlı gerçekleşir.

Sigara içmek ya da tütün çiğnemek, ağız hijyenini olumsuz etkiler. Tütün ürünleri dişlerde sararma ve bakteri birikimini artırırken, aynı zamanda diş etlerinin sağlığını da bozar ve plak oluşumunu kolaylaştırır. Gün içinde sık sık atıştırmak, özellikle şekerli ya da yapışkan yiyecekler tüketmek, ağız içindeki bakterilerin sürekli aktif kalmasına neden olur. Bu da plak birikimini artırır. Diş teli gibi ortodontik aparatlar, diş temizliğini zorlaştırabilir. Bu bölgelerde gıda kalıntıları ve bakteriler daha kolay birikir. Temizlenmesi zor olduğundan plak oluşumu hızlanabilir. Zamanla oluşan plak, sertleşerek diş taşına dönüşebilir.

Diş taşı temizlenmediğinde üzerine yeni plakların tutunması daha kolay hale gelir ve ağızda sürekli bir bakteri tabakası oluşur. Bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde ağız içi enfeksiyonlar daha yaygındır. Bakterilere karşı yeterince savunma geliştirilemediğinde plak oluşumu artar. Ergenlik, hamilelik ya da menopoz gibi dönemlerde hormon seviyelerindeki değişiklikler diş etlerini daha hassas hale getirir. Bu hassasiyet, plak oluşumuna ve diş eti iltihaplarına neden olabilir. Diş hekimi kontrolleriyle zamanında temizlik ve müdahale yapılmadığında, fark edilmeyen plaklar çoğalır. Ciddi diş sağlığı problemlerine yol açabilir.

Plak Oluşumu Belirtileri Nelerdir?

Dişler fırçalandıktan kısa bir süre sonra bile yüzeylerinde yapışkanlık hissediliyorsa bu, plak oluşumu başladığının bir işareti olabilir. Plak, tükürüğe yapışan bakterilerden oluşur ve diş yüzeyine tutunarak zamanla kalınlaşır. Plaklar, diş eti çizgisine yerleştiğinde diş etlerinde inflamasyona neden olur. Bu durum genellikle diş etlerinde kızarıklık, hassasiyet ve şişme şeklinde kendini gösterir. İlerlemesi halinde diş eti hastalıklarına zemin hazırlar. Plaklar, bakterilerin çoğalması için uygun bir ortam oluşturur. Bu bakteriler zamanla kötü kokuya neden olan bileşikler üretir. Sürekli ve geçmeyen ağız kokusu, plak birikiminin yaygın belirtilerinden biridir. Diş fırçalarken veya diş ipi kullanırken diş etlerinden kan gelmesi, plak nedeniyle diş etlerinin iltihaplandığını gösterir.

Bu, genellikle gingivitis (diş eti iltihabı) belirtisidir ve plak temizlenmediğinde sık görülür. Plak tabakası, zamanla sarımsı ya da kahverengimsi bir renk alabilir. Bu durum dişlerde renk değişimine neden olabilir. Özellikle sigara kullanan veya renkli içecek tüketen bireylerde bu belirti daha belirgindir. Uzun süre temizlenmeyen plaklar, diş eti çizgisi boyunca birikerek diş eti çekilmesine neden olabilir. Diş etinin aşağıya çekilmesiyle diş kökü açığa çıkar ve bu da hassasiyetin artmasına neden olur. Plak oluşumu nedeniyle diş minesinde aşınma veya diş eti çekilmesi oluşursa, sıcak veya soğuk yiyecek ve içeceklere karşı hassasiyet gelişebilir. Bu, sinir uçlarının daha açıkta kalmasıyla alakalıdır.

Plak Oluşumu Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Plağı engellemenin en temel yöntemi sabah ve akşam olmak üzere günde en az iki kez dişleri fırçalamaktır. Florür içeren diş macunları kullanmak, bakteri oluşumunu azaltır ve diş minesini güçlendirir. Özellikle diş eti çizgisine yakın bölgelerin dikkatli fırçalanması, plak birikimini engeller. Diş fırçası her zaman diş aralarına ulaşamaz. Bu nedenle diş ipiyle dişlerin arasındaki plak ve yemek artıklarının temizlenmesi gerekir.

Günlük diş ipi kullanımı, ara yüzlerdeki gizli plakları ortadan kaldırarak diş eti iltihabını ve çürük oluşumunu engeller. Plakla savaşta destekleyici olarak kullanılan antiseptik ağız gargaraları, ağızdaki zararlı bakterileri azaltır. Özellikle klorheksidin içeren ürünler, diş eti hastalığı riski olan bireylerde etkili olabilir. Ancak uzun süreli kullanımı doktor kontrolünde olmalıdır. Plaklar zamanla sertleşerek diş taşına dönüşür. Bu durumda evde uygulanan bakım yöntemleri yeterli olmayabilir. Diş hekimi tarafından yapılan profesyonel temizlik işlemiyle diş taşları özel aletlerle temizlenir ve plak birikimi önlenir. Genellikle 6 ayda bir yapılması önerilir.

Şekerli ve asitli yiyecekler, plak oluşumu yaşanmasını hızlandırır. Lifli ve çiğ sebzeler gibi tükürük salgısını artıran gıdalar ise plak oluşumunu azaltmaya yardımcı olur. Dengeli beslenme ile dişlerin doğal temizliği desteklenir. Sigara ve tütün ürünleri, ağızda plak oluşumunu artırır ve diş eti hastalıklarına zemin hazırlar. Ayrıca diş temizliği sonrası tekrar plak oluşma sürecini hızlandırır. Bu alışkanlıklardan uzak durmak, hem ağız sağlığını hem de genel sağlığı korur. Diş sağlığı genel durumu düzenli kontrollerle takip edilmelidir. Diş hekimi, erken dönemde plak birikimini fark edebilir ve gerekirse müdahale edebilir. Bu sayede diş çürüğü ve diş eti hastalıkları oluşmadan önlem alınmış olur.